De oorsprong van chocolade voert terug naar oude culturen als de Azteken en de Maya’s. Zij maakten een soort chocoladedrank, waar ze goddelijke en mystieke eigenschappen aan toedichtten. Dat ‘het donkere goud’ in de eeuwen daarna zo wijdverspreid is over de wereld, kent echter een bitterzoete geschiedenis. Waar die geschiedenis precies begint, welke rol de Azteekse beschaving hierin speelde en welke weg chocolade heeft afgelegd voordat het Nederland bereikte lees je in dit Wereldverhaal.
Waar de geschiedenis van chocolade precies begint, is tot op de dag van vandaag niet helemaal duidelijk. Archeologen hebben nog maar kort geleden resten van cacao gevonden in een 5500 jaar oude nederzetting in Ecuador. Daarvoor is lange tijd gedacht dat de oorsprong in Midden-Amerika lag, waar de cacaoboom rond 1500 v. Chr. voor het eerst gecultiveerd werd. Feit is dat cacao in die tijd al in verschillende culturen een belangrijke rol speelde.
De Azteken verbonden cacao met Xochiquetzal, de godin van de vruchtbaarheid. Zij dronken een cacaodrank, xocoatl, die bitter smaakte, vaak gekruid met vanille, chilipeper en piment. De drank zou vermoeidheid tegengaan door de cafeïne, een van de bestanddelen van cacao.
De cacaobonen hadden ook een economische functie. De Azteken konden zelf geen cacao kweken door het klimaat waarin ze leefden, maar deden aan ruilhandel en de cacaobonen zelfs als betaalmiddel. Hierdoor werd de handel ervan steeds wijder verspreid. Dit veranderde toen de Europeanen aan land kwamen en het beheer van de cacaoplanten overnamen, waarna het overal naartoe werd geëxporteerd.
Vandaag de dag wordt chocola net als in alle andere landen door het overgrote deel van de Zuid-Amerikaanse bevolking in allerlei vormen genuttigd. In een aantal dorpen wordt de chocoladrank nog op traditionele wijze bereid en in de regio verhandeld.
Het Azteekse rijk dat precies 500 jaar geleden, in 1521 abrupt eindigde, was het grootste dat Midden-Amerika ooit had gezien. In dit gebied dat delen van Mexico, Guatemala, Honduras, Belize en El Salvador omvat, bloeiden en verdwenen tussen 1500 voor en 1500 jaar na Christus talloze culturen en rijken. Geholpen door inheemse geallieerden en door uit Europa meegenomen ziektes, was het de Spanjaard Hernán Cortés die in 1521 de machtige Azteekse beschaving ten val bracht.
Het was deze Spaanse conquistador die als eerste Europeaan met chocolade in aanraking kwam, aan het hof van de Azteekse keizer Montezuma. In 1568 schreef Bernal Díaz del Castillo, die Cortés vergezelde bij de verovering van Mexico, over deze ontmoeting:
“Van tijd tot tijd schonken zij hem (Montezuma) in bekers van zuiver goud een bepaalde drank gemaakt van cacao. Er werd gezegd dat het macht gaf over vrouwen, maar dit heb ik nooit gezien. Ik heb wel gezien dat ze meer dan vijftig grote kannen cacao met schuim erin brachten, en hij dronk er wat van, waarbij de vrouwen hem met grote eerbied bedienden.”
Na de Spaanse verovering van de Azteken werd chocolade ook in Europa ingevoerd. Door de bittere smaak gebruikte men het in eerst instantie alleen als medicijn. Toen er eenmaal suikerriet en honing aan werden toegevoegd, werd het snel razend populair. Binnen honderd jaar kreeg chocolade voet aan de grond in heel Europa en ook in Nederland.
Dit Wereldverhaal is geschreven voor de AZTEKEN-tentoonstelling in Wereldmuseum Leiden (voorheen Museum Volkenkunde). De tentoonstelling is helaas afgelopen, maar je kunt hier nog informatie terugvinden.
